DİŞ MACUNLARI

İçindeki aktif bileşenler (çoğunlukla flor), plak eliminasyonunu sağlar, diş çürükleri ve periodontal hastalıklarını önler ve halitozisi suprese ederek oral hijyen sağlar.

Diş macunu içeriği:

• Aşındırıcılar
• Nemlendiriciler
• Bağlayıcılar
• Köpürtücüler
• Tatlandırıcılar
• Koruyucular
• Su
• Diğer katkı maddeleri ve ajanlar

Aşındırıcılar

• Pigmente olmuş veya olmamış pelikılı uzaklaştırırlar
• Dişin doğal renginde kalmasını sağlarlar
• Partikül büyüklükleri ve bileşimi, dişi aşındırmaksızın plağı uzaklaştırır
• %40–60 oranında bulunur
• Dişlerde hassasiyet yapabilir
• Kalsiyum karbonat, Kalsiyum pirofosfat, Dikalsiyum fosfat, Alümünyum silikat, Sodyum bikarbonat, Zirkonyum silikat, Sodyum klorür, Koloidal silis

Nemlendiriciler

• Tüp açıldıktan sonra su kaybını ve havayla karıştığında sertleşmesini önler
• Abrazivlerin macun içinde çökelmesini önlerler
• Gliserin, Sorbitol, Mannitol ve Propilen glikol
• Toksik değildirler ancak küf veya bakteri üremesine neden olabilirler. Bu sebeple yapıya koruyucu eklenmelidir.
• Diş macunlarının yoğunluğunu temin ederler
• Varlıklarına rağmen katılaşma olabilir. Önlenmesi için inceltici ve bağlayıcı ajanlar gerekir.
• Yüksek konsantrasyonda (>%40) koruyucu olarak da fonksiyon görürler.

Bağlayıcılar

• Kıvam veren hidrofilik kolloidlerdir
• Akışkanlığa, primer olarak etki ederler
• Viskoziteyi artırırlar, abrazivlerin çökelmesini engellerler
• Homojenliğin korunmasına katkıda bulunurlar
• Ksantum sakızı, Kolloidler (sodyum aljinat), Sentetik selülozlar (metil selüloz, karboksil selüloz)

Köpürtücüler

• Köpürerek temizliğe yardım eden ve yüzey gerilimini düşüren maddelerdir
• Sodyum alkali sülfatasetat, Sodyum lauril sülfat ve Sodyum N-lauril sarkasitane
• Hem antimikrobiyal hem de plak önleyicidirler

Tatlandırıcılar ve koku verici ajanlar

• Sakkarin, ksilitol ve sorbitol

Koruyucular

• Diklorofen, Sodyum benzoat, Formaldehit ve Paraben
• Mikroorganizmaların önlenmesi için kullanılır
• Nemlendiricilerin büyük bölümü ve Bağlayıcıların bir kısmı; mantar, küf ve mikroorganizma üremesine olanak tanır

Etken maddeler

• Antitartar ajanlar: Pirofosfat, gantrez, difosfonatlar ve çinko tuzları
• Çürük önleyici ajanlar: Sodyum florür (NaF), Sodyum monoflorofosfat (SMFP), Amin florür (NH4F), Kalay florür (SnF2) ve Potasyum florür (KF)
• Beyazlatıcı ajanlar: Lekeleri çıkaran protetik enzimler taşırlar. Bunlardan bazıları pelikılı da kaldırır. Oksijen serbestleyen maddeler kullanılır. Karbamid peroksit, hidrojen peroksit, ftalimid-perokso-karpronik asit
• Duyarlılık gidericiler: Dentril, Hidroksil apetit kristalleri, florürler, klorürler, alüminyum tuzları, stronsiyum bikarbonat, paraform (formaldehit), oksalat tuzları, sodyum klorid, potasyum nitrat
• Antiplak ajanlar: Bağlantı çözücü polimerler, bisbiguanidler (klorheksidin), bitkisel alkaloidler, metal tuzları, fenol bileşikleri (timol), enzimler (dekstranazlar, oksidazlar). Antimikrobiyallerdir. Ağız dokularına tutunabilirler.

GARGARALAR

Özellikleri:

• Antiplak ve antibakteriyel etki
• Çürük oluşumunu engelleyici
• Ağız kokusu giderici
• Periodontal hastalık önleyici
• Hoş kokulu
• Ferahlatıcı

Kozmetik, terapötik veya her ikisinin kombinasyonu şeklindedir.

Kozmetik ağız gargaraları:

• Daha çok ticari ürünlerdir
• Fırçalama öncesi veya sonrası oral debrisi ortadan kaldırmaya, kötü nefes kokusunu baskılamaya, bakteri miktarını azaltmaya, ağızda güzel bir tat bırakmaya ve ağız içi enfeksiyonların tedavisine yardımcı olur.

Terapötik gargaralar:

• Florid veya klorheksidin gibi aktif maddelerle ağız ve diş sağlığına yardımcı olur.
• Antiplak gargaralar gingivitisin azalmasına ve önlenmesine yardımcı olur.

Çocukların alkol içeren ağız gargaralarını kullanması toksisiteye neden olur. Gargaralarda alkol oranı genelde %10’dan daha azdır. Bazı üreticiler ise alkolsüz üretirler.

Bisbiguanidler

Geniş farmakolojik özellikleri nedeniyle birçok ilacın içine konur.

Klorheksidin en yaygınıdır.

Klorheksidin:

• Düşük toksisiteye sahip ve geniş etki spektrumlu
• Gram pozitif ve negatif aerob bakteriler, anaerob bakteriler, mantarlar ve mayalara etkilidir
• Etkisi, konsantrasyonu ve süresine bağlıdır.
• Yüksek konsantrasyonda bakterisid, düşük konsantrasyonda bakteriostatiktir.
• Katyonik yapısı sayesinde diş yüzeyi ve mukozaya tutunarak uzun süreli salınım yaparlar
• Konsantrasyon, temas süresi, pH ve sıcaklık gibi faktörler bu süreyi etkiler.
• Gargara, kanal irrigasyon solüsyonu, jel veya vernik formlarda kavite dezenfeksiyon ajanı, diş macunu olarak kullanılabilir.
• Gingivitis tedavisinde, periodontal iyileşme sağlanmasında ve plak önleyici amaçlarıyla kullanılır.
• %0.12–0.2’lik konsantrasyonlarda CHX içerikli gargaralar bulunmaktadır.
• Gargara formunda CHX kullanımı çeşitli yan etkilere neden olabilir: Diş yüzeyi ve mukoza renklenmeleri, tat değişikliği, yüzey pürüzlülüğü artması.
• Klorhex, Andorex, Periogard, Peridex, Corsodyl

Dörtlü amonyum bileşikleri

Katyonik antiseptik özelliktedir

Bakterilerin membranlarındaki anyonik bölümlerle etkileşerek zar geçirgenliğini artırırlar. Bu şekilde hücre içi hasara sebep olurlar.

Gram + ve — bakteriler üzerinde bakterisit etkileri bulunur.

En sık setilpiridinyum klorür kullanılır (CPC):

• CHX’e benzer antibakteriyel özelliklere sahiptir
• Gingivitis ve halitozis önlenmesinde CHX kadar etkili değildir
• Renklenme, tahribat uzun dönem kullanımında görülebilir.
• Colgate plax, Scope, Cepacol

Fenol bileşikleri

• Uçucu yağlar, antiseptik maddelerdir
• Timol (kekik), Okaliptol (okaliptüs), Mentol (nane) ve etken bileşenlerin çözünmesini sağlayan alkoller içerir.
• Bakteri hücre duvarını bozarlar ve enzimleri inhibe ederler.
• Gram + bakterilerin yerleşmelerini önler ve plak birikimini yavaşlatır.
• Antienflamatuar ve antimikrobiyal etkilere sahiptir
• CHX kadar etkili ancak yan etkisi daha azdır.
• Yüksek alkollü olduğu için kullanım sırasında acı tat ve yanma hissi vardır.
• Listerine

Bitkisel özler

• Antienflamatuar ve antibakteriyel etkisinden dolayı en sık sanguinarin kullanılır.
• Gargara içine %0.01 oranında konur.

Florid bileşikleri

Antibakteriyel özelliği nedeniyle geniş alanda kullanılırlar.

Yüksek konsantrasyonda florid:

• Bakterilerin demineralize etkilerinden korur
• Asit üretimini engeller
• Patojen bakteriler üzerinde bakterisiddir

Flor bileşikleri: Sodyum florür, Kalay florür, Amin florür ve Amonyum florürdür.

Günlük kullanım için %0.05 NaF

Haftalık kullanım için %0.2 NaF içeren gargara önerilir.

Yanlış kullanımı toksisiteye neden olabilir. Doğru kullanıldığında zararsızdır.

Oksitleyici ajanlar

• Hidrojen peroksit
• Gram pozitif ve negatif bakteriler üzerine etkilidir.
• Anaerob bakterilerden kaynaklı NUG gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır
• Uygulama sırasında oluşan köpürme, mekanik temizliğe destek olur.
• %1.5’luk hidrojen peroksit içeren gargaraların kullanımında gingivitis ve oral ortamdaki bakterilerde azalma gözlenir

Povidon-iyot

• Geniş kullanım alanına sahip antiseptiktir
• Gargaradaki %1’lik konsantrasyonu oral mukoza enfeksiyonlarına karşı etkilidir.
• Ağız ortamındaki bakteriyel yükün azalmasını sağlar
• Virüsleri de etkisiz hale getirir