Solunum sistemine ait poblem ve hastalıkları(astım, septal deviasyon vb.); kardiyovasküler sisteme ait patolojilere,(Koroner damar tıkanması, konjestif kalp yetmezliği vb.), bazı metabolik ve sinir sistemi hastalıkları sonucu gelişebilir.

Bu hastalarda burun solumumu yetersiz kalır ve ağızdan solunumun devreye girmesiyle xerostomia, ve buna bağlı diş çürükleri gelişir.

ASTIM

Solunum yollarını tıkayan ve nefes almayı zorlaştıran kronik bir hastalıktır. Astımda; alerjenler, duman, soğuk hava veya egzersiz gibi tetikleyicilere yanıt olarak, hava yolu etrafındaki düz kaslar kasılır ve mukus adı verilen yapışkan salgının üretimi artar. Bu durum hava yolunun daralmasına neden olur

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR:

• Kriz riski nedeniyle stressiz çalışılmalıdır.
• Solunum yolu enfeksiyonu varsa işlem ertelenmelidir.
• Hastalar dik oturtulmalıdır.
• Kriz riski daha az olduğundan sabahın geç saatleri veya öğleden sonra müdahale yapılır.
• Bronkodilatör(Bronş açıcı) inhalatörler hazır bulundurulmalıdır.

• Epinefrinli(adrenalinli) lokal anestezik kullanılabilir ancak içeriğinde koruyucu olarak kullanılan metabisülfit maddesi krize yatkın hastaları tetikleyebilir.

İLAÇLAR VE ETKİLEŞİMLERİ:

Kortikosteroid:

• Hasta uzun süredir kullanıyorsa adrenal atrofi(Böbreküstü bezi küçülmesi) oluşabileceği için işlem öncesi ilave kortikosteroid verilmesi konusunda doktoruyla konsültasyon yapılmalıdır.

Aspirin ve NSAI:

• Aspirin(Asetilsalisilik asit) ve NSAI(non-steroid antienflamatuar ilaç) kullanımına bağlı astım krizi geçirmiş hastalarda analjezik(ağrı kesici) olarak asetaminofen(Parol-parasetamol) tercih edilmelidir.

Beta-2 antagonisti:

• Astım alevlenmelerinde oluşan bronkospazmı gidermek ve egzersiz sırasında oluşacak bronkospazmı önlemek amacıyla kullanılırlar.(Formoterol ve salmeterol)
• Bu ilacı kullanan hastalarda epinefrin ile sinerjik(Birbirini destekleyen) etki oluşur ve tansiyon yükselmesi ile aritmi durumları görülebilir.

Teofilin:

• Akciğer damar ve bronşlarında genişleme sağlayan bir ilaçtır.
• Bronşiyal astım, amfizem ve kronik bronşit gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.

• Makrolit antibiyotiklerle(Eritromisin, klaritromisin, roksitromisin, diritromisin…), klindamisin, linkomisin ile birlikte kullanılırsa etkisinde artış görülür.
• Fenobarbital(Ağrı kesici), teofilinin etkisini azaltır, tercih edilmemelidir.

KOAH

Akciğerlerde bulunan ve bronş adı verilen hava keseciklerinin tıkanması sonucu; solunum güçlüğü, öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetlere yol açan kronik bir hastalıktır

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR:

• Akciğer fonksiyonları iyi değilse düzelene kadar işlemler ertelenir.
• Stres oluşturacak durumlardan kaçınılır.
• Bronkodilatör inhalatörler hazır bulundurulur.
• Hasta uzun süredir kortikosteroid kullanıyorsa adrenal atrofi oluşabileceği için işlem öncesi ilave kortikosteroid verilmesi konusunda doktoruyla konsültasyon yapılmalıdır.

SİNÜZİT

Üst 5,6 ve 7 nolu dişler sinüse yakın komşudur. Sinüzit ağrısı bu dişlere yansıyabilir. Isırma esnasında ağrı olabilir. Bu dişlerin periapikal enfeksiyonları sinüzite neden olabilir.

SAMAN NEZLESİ VEYA İLAÇ ALERJİSİ

Saman nezlesi; çiçek tozlarına karşı burun, gözler ve üst solunum yolları mukozalarının allerjik iltihabıdır.

Etkenler; konjiktivite ve rinite neden olabilir. Bu durum xerostomiye neden olarak gingivitis tablosu oluşturabilir.

Kullanılan konjesyon(ödem) giderici ilaçların ve antihistaminiklerin tükürük bezi üzerindeki antikolinerjik(akış azaltıcı) etkisi xerostomiye neden olabilir.

Ağızda candida albicans oluşumuna zemin hazırlanmış olur. Bu gibi durumlarda profilaksi, topikal flor uygulaması ve diyet tavsiyesi verilebilir.

ÜRTİKER:

• Deri üzerinde şiddetli kaşınma ve yanma hissi ile karaktrize pembe-kırmızı kabartılardır.

ANJİYÖDEMA:

• Deri ve mukoza üzerinde aniden gelişen fakat bir süre sonra kendiliğinden kaybolan ödemlerdir.
• Bunlar Tip 1 reaksiyonların erken deri bulguları arasına girer.
• Allerjik reaksiyonlar; İlacın İV verilmesine bağlı olarak hızlı, Oral verilmesine bağlı olarak yavaş gelişebilir.

PENİSİLİN ALLERJİSİ:

• Aspirin ve penisilinler üritiker anjiyödeme yol açabilirler.
• Serum hastalığı, penisilin alımından 7–11 gün sonra görülebilir.
• Anaflaksiye bağlı ölüm olabilir.
• Penisilin allerjisi olanlarda çapraz reaksiyonla allerji yapabildiğinden sefalosporin grubu antibiyotik reçete edilmemelidir.

ANAFİLAKSİ MÜDAHALESİ:

• Hasta supin pozisyona alınır.
• 1/1.000’lik 0,3ml veya 1/10.000’lik 3ml adrenalin enjekte edilir.
• Laringospazm nedeniyle nefes alınamama durumlarında krikotirotomi yapılmalıdır.
• Oksijen 4–6L/dk olacak şekilde verilir.
• Damar yolu açılarak infüzyonla serum fizyolojik verilir.
• Antihistaminik (50mg difenhidramin İV/İM) verilir.
• Bronkospazm için aminofilin(250mg infüzyonla) verilir.

EKSTRA BİLGİLER:

• İlaçlara karşı oluşan reaksiyon durumlarında aksırma, rinit, migren, saman nezlesi ve GİS bozuklukları da oluşabilir.
• Saman nezlesi, astım, egzema veya ürtiker bulunan kimselerde ilaç alerjisi olma olasılığı fazladır.
• İyot, sülfanomidler ve barbitüratlar stomatit oluşturabilir.
• Eritema multiformeye en sık neden olan ilaçlar: Sülfanomidler ve Salisilatlar.