MS NEDİR?

MS hastalığı, Multiple Skleroz’un kısaltmasıdır. Multiple Skleroz, merkezi sinir sisteminde (beyin ve omurilik) kronik olarak ilerleyen bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, vücudun normal olarak savunmasını sağlamak için yabancı maddelere saldırırken, MS hastalığında bağışıklık sistemi yanlışlıkla sinir hücrelerini ve miyelin adı verilen sinir liflerini hedef alır.

Miyelin, sinir hücrelerini izole eden ve iletişimlerini hızlandıran bir maddeye benzer. MS hastalığında bağışıklık sistemi, miyelin tabakasını tahrip eder ve sinir iletimi bozulur.

MS BELİRTİLERİ:

1)Yorgunluk: MS hastalarında yaygın bir şikayettir. Halsizlik, enerji kaybı ve sürekli yorgunluk hissiyle kendini gösterebilir.

2)Denge sorunları: MS, denge ve koordinasyonu etkileyebilir. İleri vakalarda düşmelere neden olabilir.

3)Kas zayıflığı ve spazmları: Kas güçsüzlüğü, kol ve bacaklarda zayıflık hissi veya kas spazmları görülebilir.

4)Uyuşma veya karıncalanma: Vücudun farklı bölgelerinde, özellikle ellerde, ayaklarda, yüzde ve vücudun diğer bölgelerinde uyuşma veya karıncalanma hissi ortaya çıkabilir.

5)Görme sorunları: MS hastalarında görme sorunları sık görülür. Bulanık görme, çift görme, göz ağrısı veya göz hareketlerinde zorluk gibi belirtiler olabilir.

6)Konuşma bozuklukları: MS, konuşma ve yutma fonksiyonlarını etkileyebilir. Konuşma bozuklukları, anlaşılabilirlikte zorluk veya kelime bulma güçlüğü gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

7)Bilişsel sorunlar: Bazı MS hastalarında bilişsel fonksiyonlarda (hafıza, konsantrasyon, dikkat) bozukluklar görülebilir.

8)İdrar ve bağırsak sorunları: MS, idrar yapma ve bağırsak fonksiyonlarını etkileyebilir. İdrar kaçırma, sık idrara çıkma, kabızlık veya idrar yapma güçlüğü gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

MS TEŞHİSİ(DİYAGNOZU):

1)Tıbbi öykü alımı(Anamnez): Semptomlar ve yaşanılan sağlık sorunları dinlenir. MS’nin tipik semptomları arasında görme sorunları, kas güçsüzlüğü, koordinasyon bozukluğu, denge sorunları, duyu kaybı ve yorgunluk gibi belirtiler bulunur.

2)Fizik muayene: Nörolojik muayene yapılarak sinir sistemi değerlendirilir. Refleksler kontrol edilir, denge ve koordinasyon değerlendirilir, kas gücü test edilir ve diğer nörolojik belirtileri araştırılır.

3)Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG, vücuttaki organları ve dokuları ayrıntılı bir şekilde gösteren bir görüntüleme tekniğidir. MS teşhisi genellikle merkezi sinir sisteminin (beyin ve omurilik) MRG ile incelenmesiyle konulur. MS’nin tipik olarak beyinde ve omurilikte beyaz cevherde (myelin kılıfının bulunduğu alan) görülen lezyonlarla ilişkili olduğu bilinir.

4)Beyin-omurilik sıvısı analizi: Bu testte, bir iğne yardımıyla beyin ve omurilik arasındaki boşluğa yerleştirilen bir iğneyle beyin-omurilik sıvısı (BOS) örneği alınır. BOS örneği, laboratuvarda incelenerek, MS’ye özgü bazı belirteçlerin(Oligoklonal bantlar,İmmünoglobulin G (IgG) indeksi) varlığına bakılır. Bu test, MS’nin teşhisi ve diğer nörolojik durumlarla karışmasını önlemek için kullanılır.

5)Görsel potansiyel testi(VEP): Bu test, gözün retinasından kaydedilen elektriksel aktiviteyi ölçer ve görsel sinirlerin fonksiyonunu değerlendirir. MS’de genellikle görsel sinirlerde hasar olduğu için bu test, teşhise yardımcı olur.

MS HASTASINA YAKLAŞIM

MS HASTALARININ DİŞ TEDAVİSİNİ OLUMSUZ ETKİLEYEBİLECEK PROBLEMLERİ:

1)Hareket kısıtlamaları: MS, motor fonksiyonlarda bozulmalara neden olabilir. Hasta, fiziksel hareket kabiliyetinde zorluklar yaşayabilir. Bu durum, ağız açma gibi rutin diş tedavisi prosedürlerini zorlaştırabilir.

2)Yorgunluk ve enerji düşüklüğü: MS hastaları genellikle yorgunluk ve enerji düşüklüğü yaşarlar. Uzun diş tedavisi seansları veya karmaşık işlemler, hastaların yorgunluk hissetmesine ve daha çabuk yorulmasına neden olabilir.

3)Koordinasyon ve denge sorunları: MS’nin sinir sistemini etkilemesi, hasta için denge ve koordinasyon sorunlarına yol açabilir. Bu durum, diş hekiminin ağız içinde hassas işlemler yaparken hastanın konforunu ve güvenliğini etkileyebilir.

4)Uyuşukluk ve his kaybı: MS, hissiyatı etkileyebilir ve uyuşukluk veya karıncalanma gibi belirtilere neden olabilir. Diş hekimi, hastanın ağrı veya rahatsızlık hissetmeme riskini göz önünde bulundurmalı ve lokal anestezi uygularken dikkatli olmalıdır.

5)İlaç etkileşimleri: MS hastaları genellikle ilaç tedavisi alır. Diş hekimleri, hastaların kullandıkları ilaçlarla etkileşime girebilecek herhangi bir tedavi veya reçeteli ilaç önermeden önce hastanın mevcut ilaçlarını dikkate almalıdır:

— İnterferon beta: İnterferon beta, MS’nin tedavisinde kullanılan bir immünmodülatör ilaçtır. İnterferon beta tedavisinde kullanılan ilaçlar, karaciğer enzimlerinin aktivitesini etkileyebilir ve bu da diğer ilaçların metabolizmasını etkileyerek etkileşimlere yol açabilir.

— Fingolimod: Fingolimod, oral olarak alınan bir immünmodülatör ilaçtır. Fingolimod, kalp ritmi üzerinde etkili olabilir ve bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Özellikle, kalp ritmi üzerinde etkisi olan ilaçlarla (anti-aritmikler) veya kan basıncını düşüren ilaçlarla (antihipertansifler) birlikte kullanılması durumunda dikkatli olunmalıdır.

— Natalizumab: Natalizumab, MS tedavisinde kullanılan bir biyolojik ilaçtır. Natalizumab, bağışıklık sisteminin beyne ulaşmasını engelleyerek etki gösterir. Bu ilaç, bazı enfeksiyonlarla ilişkili olabilir ve diğer immünosupresif ilaçlarla birlikte kullanılması durumunda enfeksiyon riski artabilir.

6)Xerostomia (ağız kuruluğu): Bazı MS hastalarında ağız kuruluğu (xerostomia) görülebilir. Ağız kuruluğu, diş çürüğü riskini artırabilir. Diş hekimi, ağız kuruluğunu hafifletmek için hastaya uygun ağız bakımı önerilerinde bulunabilir ve florürlü ürünler kullanılmasını teşvik edebilir.

DİŞ HEKİMİNİN MS HASTASINA YAKLAŞIMI:

1)Hastanın tıbbi geçmişini ve semptomlarını anlamak: Diş hekimi, hastanın MS tanısı, semptomları, tedavisi ve ilaçları hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bu, hastanın genel sağlık durumunu ve olası tedavi komplikasyonlarını anlamak için önemlidir.

2)İletişim ve empati: MS hastaları genellikle sıkıntılarla karşılaşır ve bazı günlük aktivitelerde zorluk yaşayabilir. Diş hekimi, hastanın duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını anlamak için sabırlı ve empatik bir iletişim kurmalıdır. Hastanın rahat hissetmesini sağlamak için gerektiğinde ek zaman ve mola vermek önemlidir.

3)Hareket kısıtlamalarını göz önünde bulundurma: MS hastalarının bazıları hareket kısıtlamaları veya denge sorunları yaşayabilir. Diş hekimi, tedavi planını bu fiziksel sınırlamaları dikkate alarak uyarlamalıdır. Hasta için daha rahat bir pozisyon sağlamak veya diş tedavisi sürecini daha kısa ve daha az yorucu hale getirmek için uygun önlemler almak önemlidir.

4)İlaçlar ve etkileşimler: MS hastaları genellikle belirli ilaçlar alır. Diş hekimi, hastanın kullandığı ilaçları ve bunların diş tedavisiyle olası etkileşimlerini bilmelidir. Bazı ilaçlar, kanama riskini artırabilir veya anesteziyle etkileşime girebilir, bu nedenle bu konuda dikkatli olunmalıdır.

5)Oral hijyen ve diş bakımı: MS hastaları, fiziksel sınırlamalar veya kavrama güçlüğü gibi nedenlerle diş bakımını ihmal edebilirler. Diş hekimi, hastanın ağız hijyenine özel bir önem atfetmeli ve düzenli diş temizliği ve diş fırçalama yöntemleri hakkında tavsiyelerde bulunmalıdır.

6)Tedavi planının uyarlanması: Diş hekimi, MS hastaları için tedavi planını hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlamalıdır. Örneğin, uzun süren oturumlar yerine kısa ve etkili tedavi seansları düzenlemek, hastanın yorgunluğunu azaltabilir. Ayrıca, diş hekimi, hastanın hareket kabiliyetini en üst düzeye çıkarmak için ergonomik ekipmanlar veya destekler kullanabilir.

7)Acil durumlar için planlama: MS hastalarında bazı durumlarda acil tedavi gerekebilir. Diş hekimi, olası acil durumlar için bir plan yapmalı ve gerekli tedaviye hızlıca müdahale edebilecek önlemleri almalıdır. Hastanın kullanabileceği iletişim yöntemlerini belirlemek ve acil durumda gerektiğinde hızlı bir şekilde ulaşılabilir olmak önemlidir.

8)Rutin haline getirme: MS hastalarının diş hekimine düzenli olarak gitmeleri önemlidir, çünkü ağız sağlığı genel sağlık üzerinde etkili olabilir. Diş hekimleri, hastaların spesifik ihtiyaçlarını anlamak ve tedavi süreçlerini buna göre uyarlamak için MS hastalarına yönelik özel eğitim veya deneyim edinmelidir.